1.
Tembung Saroja
yaiku tembung kang pada
tegese, digandheng dadi siji.
Tuladha :
Ø sabar drana
Ø lara lapa
Ø pait getir
2.
Tembung Yogyaswara
yaiku tembung loro kang
digandheng dadi siji mawa teges lanang wedon.
Tuladha :
Ø putra putri
Ø dewa dewi
Ø siswa siswi
3.
Tembung Garba
yaiku tembung loro kang
digandheng nanging suda wandane.
Tuladha :
Ø siti ingggil :
sitinggil
Ø nara endra :
narendra
Ø prapta ing :
prapteng
4.
Rura Basa
yaiku tembung kang salah
kaprah.
Tuladha :
Ø godog wedang
Ø adang sega
Ø nguleg sambel
5.
Kerata Basa
yaiku tembung kang
mujudake cekakan rong tembung utawa lewih kang dadi ukara.
Tuladha :
Ø wedang :
ngawe kadang
Ø nandur :
nata karo mundur
Ø kuping :
kaku njepiping
6.
Tembung Entar
yaiku tembung kang
tegese ora salugune.
Tuladha :
Ø dawa tangane : seneng nyolong
Ø dawa ususe : sabar
Ø lunyu ilate :
criwis
7.
Paribasan
yaiku unen-unen kang
ajeg tegese wantah (apa anane ).
Tuladha :
Ø Kepara kepere
F pangedume ora padha
Ø Kerot tanpa untu
F kakehen pangangkah
nanging ora duwe kekuwatan
Ø Anak polah bapak kepradah
F wong tuwa nyembadani
panyuwunane anak
8.
Bebasan
yaiku unen-unen kang
ngemu surasa pepindhahan.
Tuladha :
Ø Nabok nyilih tangan
=
gawe pilara kanthi kongkonan
Ø Ngubak-ubak banyu bening
=
gawe rusuh ing papan tentrem
Ø Adol lenga kari busike
=
tukang andum malah ora keduman
9.
Saloka
yaiku unen-unen kang
gumathok, ngemu pepindhan.
Tuladha :
Ø Kebo nusu gudel
:
wong tuwa njaluk wulang wong enom
Ø Batok bolu isi madu
:
wong ala rupane nanging pinter
Ø Kemlandeyan ngajak sempal
:
kanca kang ngajak rusak
10.
Sanepa
yaiku unen-unen kang
tegese mbangetake, nanging tembunge kosok balen.
Tuladha :
Ø Tatune arang kranjang
¾ tatune kerep banget
Ø Utange arang wulu kucing
¾ utange akeh banget
Ø Rasane legi bratawali
¾ rasane pait banget
11.
Cangkriman
yaiku unen-unen kang kudu
dibatang.
Tuladha :
Ø Burnas kopen ( bubur
panas kokopen )
Ø Sega sekepel dirubung tinggi ( salak )
Ø Wong adol krambil dikepruki ( sing dikepruku krambile )
12.
Wangsalan
yaiku unen-unen kaya
cangkriman, nanging dibatang dhewe.
Tuladha :
Ø Wong kok mentil kacang, mbesengut bae
(
pentil kacang : sungut )
Ø Nyaron bumbung nganti cengklungen
(
saron bumbung : angklung )
Ø Sarung jagung, timbang bae
(
sarung jagung : klobot )
13.
Parikan
yaiku unen-unen kang
dumadi saka rong ukara.
Tuladha :
Ø Wajik kletik gula jawa, lewih
becik wong prasaja
Ø Tawon madu ngisep sekar, golek
ilmu kudu sabar
Ø Wedang kopi gula jawa, aja
lali karo kanca
14.
Pepindhan
yaiku unen-unen kang
nyebutake samubarang kanthi dipindhahake.
Tuladha :
Ø Kesite kaya manuk srikatan
Ø Rukune kaya mimi lan mintuna
Ø Ayune kaya Dewi Ratih